Loondienst noodzakelijk voor bestuurbaarheid ziekenhuis?

16 dec 2021

Het coalitieakkoord 'Omkijken naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst' borduurt voort op een geluid dat al lange tijd hoorbaar was; 'ziekenhuizen zijn slecht bestuurbaar doordat medisch specialisten zich als vrijgevestigd ondernemers onttrekken aan het gezag van het bestuur van het ziekenhuis'. De vraag is in hoeverre loondienst een oplossing biedt.

Een effectieve therapie begint bij een goede diagnose. Als we spreken over bestuurbaarheid, wij spreken graag over 'bestuurskracht', van het ziekenhuis dan gaat het in essentie om gelijkgerichtheid. Als sinds 2015 pleiten wij voor gelijkgerichtheid op drie B's: Beleid, Bestuur en Belangen (1).

In een professionele bureaucratie, zoals in 1985 al zeer treffend door Mintzberg beschreven, hebben professionals een hoge mate van autonomie in de uitoefening van hun professie. Kaders en richtlijnen komen in belangrijke mate vanuit hun eigen, professionele beroepsgroep zoals de wetenschappelijke vereniging. De eerste uitdaging is dus om professionals te verbinden aan het beleid, de ambities en doelen van het ziekenhuis.

In het verlengde hiervan ligt de gelijkgerichtheid in belangen. In het coalitieakkoord wordt expliciet gesproken over financiële prikkels. Als we ons hiertoe beperken, in onze ogen zijn er overigens veel meer belangen die richting geven aan het gedrag van dokters, dan is het zaak dat er een koppeling gemaakt wordt tussen het voorgestane beleid en 'prikkels' die richting geven aan het gedrag en de keuzes van dokters in de patiëntenzorg. Dan hebben we het over de individuele patiëntenzorg, maar vooral ook (de ontwikkeling van) beleid voor patiëntengroepen.

 

Hierbij is het tenslotte goed om te weten: 'Doctors want to be led bij doctors' (2) . De acceptatie van beleid(skeuzes) is vele malen groter als deze (mede) gemaakt en gesteund worden door medisch bestuurders. Liefst medici die naast hun bestuurlijke werk ook nog als medicus (en collega) actief zijn in de dagelijkse praktijk. Met gelijkgerichtheid in bestuur refereren wij daarom aan de gezamenlijkheid die nodig is tussen de raad van bestuur van het ziekenhuis, en het bestuur van het medische gremium waarin dokters zich hebben georganiseerd. Soms is dat één medisch collectief (bijvoorbeeld een combi-coöperatie), soms zijn dit meerdere gremia (VMSD, MSD en VMS).

Met een loondienstverband wordt niet per definitie meer gelijkgerichtheid gecreëerd op deze drie B's. Vanuit traditioneel hiërarchisch (machts)denken kan dit logisch lijken. Vanuit het gegeven dat een ziekenhuis een professionele organisatie is waarin dokters per definitie een bijzondere positie innemen (cultureel, professioneel, wettelijk) is dat echter verre van vanzelfsprekend.

Wat dan wel?

 

Redenerend vanuit het belang om gelijkgerichtheid te creëren op de drie B's (Beleid, Belangen en Bestuur) zien wij twee belangrijke succesfactoren.

De eerste is dat de medische staf zich weet te organiseren als een sterk, coherent collectief met een professioneel bestuur. De versnippering in 2015, waarbij in veel ziekenhuizen naast de VMS een MSB en een VMSD zijn ontstaan, heeft de bestuurskracht van de medische staf sterk ondermijnd. Onduidelijkheid (wat ligt waar), inefficiency, stroperigheid en zelfs conflicten liggen daarbij op de loer. In veel ziekenhuizen wordt momenteel gelukkig gewerkt aan een hergroepering van alle medici, dienstverband of vrije vestiging, in één medisch collectief met een sterk, professioneel bestuur.

Dit medisch collectief is een eerste stap. De tweede, en noodzakelijke, stap is om een sterke bestuurlijke verbinding te maken tussen dit medisch bestuur en de raad van bestuur van het ziekenhuis. Hier moet een intensieve bestuurlijke samenwerking komen waarbij beide besturen gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen voor de besturing van het integrale ziekenhuis. Daarmee bedoelen wij de ziekenhuisorganisatie èn de medische staf. We hebben het dan over een vorm van co-bestuur (3). Dit co-bestuur is essentieel om gelijkgericht, gezamenlijk op te trekken in de ontwikkeling èn de uitvoering van beleid.

 

Ziekenhuizen als het Amphia en Zuyderland laten zien dat op deze wijze bestuurskracht is te ontwikkelen; bestuurskracht die zal bijdragen aan de realisatie van de maatschappelijke opgaven en uitdagingen die liggen op het gebied van zorgtransformatie. En daar is het uiteindelijk toch om te doen.

 

(1) Bestuurskracht van het MSB. Bureaupublicatie dev, 2018

(2) Most Doctors Have Little or No Management Training, and That’s a Problem. J. Perry e.a., december 2017

(3) Co-bestuur in het ziekenhuis. Een pas de deux. H. Huijsmans. Bureaupublicatie dev, 2020

 

Voor meer informatie neem contact op met Hemmo Huijsmans.

Gerelateerde links
Hemmo Huijsmans
Publicatie Bestuurskracht van het MSB
Publicatie Co-bestuur in het ziekenhuis