Dienstverband leidt niet tot gelijkgerichtheid

24 jun 2020

Maar wat dan wel?

Menig beleidsmaker had verwacht dat de invoering van integrale bekostiging in 2015 zou leiden tot een overgang van vrijgevestigd specialisten naar een dienstverband met het ziekenhuis, en hiermee een versterking van de gelijkgerichtheid in de ziekenhuizen.

Het tegendeel leek te gebeuren. Het grootste deel van de vrijgevestigden vormden een eigen, zelfstandig Medisch Specialistisch Bedrijf (MSB) naast het ziekenhuis en sloot met dat ziekenhuis een samenwerkingsovereenkomst. Dit leidde tot gefronste wenkbrauwen en zorgen over gelijkgerichtheid en bestuurbaarheid van ziekenhuizen. In diverse studies en publicaties werden deze zorgen wat weggenomen. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) constateert in 2018 dat partijen het beeld hebben 'op de goede weg te zijn', dat de onderlinge relaties in de ziekenhuizen zijn verbeterd, en dat er sprake is van een meer gemeenschappelijk belang en meer gemeenschappelijk doel. In onze publicatie 'Bestuurskracht van het MSB' concluderen wij ook dat een goed MSB in de juiste constellatie kan bijdragen aan de bestuurbaarheid van het ziekenhuis.

 

Niettemin speelt nog regelmatig, bijvoorbeeld in de politiek, de gedachte op dat áls medisch specialisten bij het ziekenhuis in dienst zouden zijn, dit de belangentegenstellingen tussen medisch specialisten en ziekenhuis zou verminderen. Interessant in dat kader is een recente masterthesis van Casper Kikken getiteld 'Heeft de dokter zijn prijs? De effectiviteit van strategieën om meer gelijkgerichtheid in de ziekenhuisorganisatie te creëren'. Hij deed dit onderzoek (beoordeeld met een 8,5) aan de Faculteit Bestuurskunde van de Radboud Universiteit Nijmegen.

Het onderzoek centreert zich rondom de vraag welke interventies in het Nederlandse ziekenhuislandschap kunnen leiden tot meer gelijkgerichtheid tussen het medisch collectief en het ziekenhuismanagement. Een survey, waaraan medisch specialisten van 29 verschillende ziekenhuizen hebben deelgenomen, toont aan dat er geen positieve samenhang is tussen het loondienstmodel en de mate van gelijkgerichtheid. Expertinterviews laten zien dat de professionele autonomie van medisch specialisten te groot is om de facto hiërarchisch te worden aangestuurd, waardoor het theoretisch veronderstelde causale mechanisme niet in werking treedt. Andere conclusies worden getrokken rondom het participatiemodel en het Pay-for-Performance-model (dat inhoudt dat de beloning voor medisch specialisten gedeeltelijk afhankelijk is van de door hen geleverde prestaties op het gebied van kostenbesparing en kwaliteit): deze modellen kunnen in potentie wél gepaard gaan met meer gelijkgerichtheid, aangezien medisch specialisten vatbaar zijn voor financiële prikkels. Dit zou ervoor pleiten om bijvoorbeeld veel aandacht te schenken aan de koppeling van het organisatiebeleid aan het verdeelmodel van het MSB. Met andere woorden: het verdeelmodel zou incentives moeten bevatten die gedrag bevorderen dat bijdraagt aan het voorgestane beleid. Daarnaast blijkt uit de studie dat medisch specialisten die bestuurlijke posities bekleden ook hoger scoren op gelijkgerichtheid, aangezien deze specialisten zich door hun positie beter kunnen inleven in de perspectieven en belangen van anderen. En wellicht ook omgekeerd: de managers en bestuurders die met deze medisch specialisten samenwerken zullen waarschijnlijk ook meer begrip ontwikkelen voor het perspectief van de medisch specialist. Dit sluit aan bij bevindingen die wij hebben gepubliceerd in onze recente publicatie 'Co-bestuur; een pas de deux'.


Sinds de opkomst van de MSB's pleiten wij om gelijkgerichtheid te zoeken in gezamenlijkheid in doelen en besturing. Een juridisch model waarin gezagsrelaties geregeld worden is op papier interessant, maar betekent weinig in de praktijk waarin dokters in hun spreekkamer en de wandelgangen wel of niet het beleid van het ziekenhuis volgen. Veel belangrijker is het creëren van een gezamenlijke werkelijkheid van waaruit gemeenschappelijke ambities worden nagestreefd. Wij vatten dit samen onder gezamenlijkheid op drie B's: Beleid, Belangen en Bestuur.

Belangstelling voor de genoemde publicaties? Zie onderstaande link of neem contact op met Hemmo Huijsmans.

Gerelateerde links
Casper Kikken - Heeft de dokter zijn prijs? - Mastherthesis
Publicatie Co-bestuur in het ziekenhuis
Publicatie Bestuurskracht van het MSB
Hemmo Huijsmans