Appetizer boekje 'Besturen ten tijde van zorgtransformatie'

26 sep 2023

'Besturen ten tijde van zorgtransformatie', hoe is dat anders dan besturen ten tijde van alle eerdere veranderingen in het zorgsysteem? En/dus waarom moet daar een apart boekje over komen? Aan leiders van organisaties waar het (personele) schaarsteprobleem inmiddels is doorgedrongen, hoef je dit niet uit te leggen. Die ervaren het dagelijks. Aan anderen, waar de schaarstegolf nog minder voelbaar aanwezig is aan de bestuurstafel, blijkt het lastig uit te leggen.

Wat ons betreft is 'maakbaarheid' het sleutelwoord. Het oplossen van de disbalans tussen vraag en aanbod van zorg is beperkt maakbaar. De transformatie in het zorgsysteem die nodig is om gezondheid in de toekomst toegankelijk en betaalbaar te houden, dat is door bestuurders te beïnvloeden maar niet te sturen.  Het is een ‘wicked problem’ waar je je als bestuurder vooral toe kunt en moet verhouden.

Of mag verhouden, want veel van de bestuurders die wij in de afgelopen periode spraken, zien deze beweging ook als een kans. Zij zien in de urgentie om te transformeren een potentieel voor vernieuwing. Het helpt dat het kwart over twaalf is. Wat ook helpt is dat de uitdaging om gezondheid toegankelijk te houden van iedereen is en voorlopig hoog op de agenda’s zal blijven.

 

Twee voorbeelden

Hoe ziet dat 'zich verhouden tot het beperkt maakbare' eruit? Twee voorbeelden.

 

Vanuit de gedachte dat kinderen en jongeren die begeleiding nodig hebben op hun weg naar zelfstandigheid beter hechten in een gezinssituatie, is een jeugdzorgorganisatie begonnen met gezinshuizen die ouders als zorgondernemers runnen. Ook de ontwikkeling dat zich steeds meer ouders aandienden die een prettig thuis willen bieden aan deze groep, hielp. Zij zijn in een franchise-constructie verbonden aan de moederstichting. Een duurzame en natuurlijke ontstane manier om begeleiding voor deze groep liefdevol toegankelijk te houden.
De bestuurder van deze organisatie vertelt dat haar (pioniers)rol vooral bestaat uit het zo goed mogelijk hanteren van de ontstane dynamiek tussen private en publieke begeleiding binnen de organisatie. Bijvoorbeeld het organiseren van medezeggenschap onder de zorgondernemers, in relatie tot de ondernemingsraad van de stichting. Ook het faciliteren dat gezinshuisouders en behandelaren elkaar beter leren kennen, bijvoorbeeld op feesten, hoort tot haar bestuurlijke rol.

 

Een streekziekenhuis heeft het radicale besluit genomen om in het nieuwe ziekenhuis te voorzien in 11.000 minder ligdagen en 10.000 minder poli’s ten opzichte van de oude locaties. Door samenwerking met en tussen regionale partners zou het mogelijk moeten zijn om de zorg toch toegankelijk te houden, zo was de gedachte. Hoe dit er precies uit zou zien, was onbekend bij de start; het proces om dat met alle betrokkenen (o.a. burgers, vvt-instellingen, huisartsen, ziekenhuispersoneel en artsen) samen te gaan bepalen, was daarentegen zorgvuldig uitgelijnd.
De bestuurder van dit ziekenhuis vertelt dat het haar rol is leiding te geven aan deze beweging, waarvan het wat glashelder is, maar het hoe onbekend. Zij heeft onder meer gestuurd op het ‘doorlaatbaar maken’ van de traditioneel hoge muren om het ziekenhuis met name bij dokters en op het bewegen van een dominante rol van het ziekenhuis in de regio naar gelijkwaardigheid tussen alle partners. Terugblikkend op het proces zegt zij “ik houd van concrete doelstellingen, maar dat lukt niet altijd zo goed in deze wereld en tijd. We kijken nu veel meer hoe we onder de streep uitkomen. Het is vooral ook een kwestie van de goede mensen om je heen verzamelen”.

 

Dit zijn voorbeelden van groot denken, klein doen, kenmerkend voor het 'besturen ten tijde van zorgtransformatie'.  Geen duidelijk uitgelijnde projecten of programma’s, maar stapsgewijs doen wat nodig is. Minder anticiperend sturen naar een maakbare werkelijkheid, meer reagerend faciliteren en richten van een zich voltrekkende werkelijkheid.

 

Aankondiging

'Besturen ten tijde van zorgtransformatie' is de werktitel van een boekje dat binnenkort uitkomt. Het beoogt bestuurders in de zorg en alle andere bij het onderwerp betrokkenen, inzichten én handelingsperspectieven te bieden. Over de kenmerken van zorgtransformatie, de bestuurlijke rolinvulling die daarbij helpend is, de vertaling naar digitale transformatie en een passende veranderaanpak.

Bij het samenstellen hebben wij met veel plezier en dankbaarheid geput uit het potentieel aan ervaringen dat in de dagelijkse praktijk van zorginstellingen al aanwezig is. Door een groot aantal bestuurders te interviewen, door het organisatie- en veranderkundig begeleiden van zorgorganisaties in dit proces, door de gestaag groeiende stroom aan documentatie over het onderwerp bij te houden en vooral ook doordat steeds meer dagelijkse gesprekken gaan over de toekomst van de zorg.

 

Voor meer informatie neem contact op met Maartje Op de Coul, Steven Seyffert of Helen van Tol.

Gerelateerde links
Maartje Op de Coul
Steven Seyffert
Helen van Tol