Zeven bestuurlijke uitdagingen voor MSB- en stafbesturen
15 dec 2020Bijna dagelijks werken wij met bestuurders van MSB's en medische staven. Het is geen eenvoudige tijd om een juiste koers te vinden en te houden in het krachtenveld van complexe bewegingen om haar heen. Wat zijn de zeven belangrijkste uitdagingen die wij momenteel tegenkomen?
Ondernemerschap bij dokters in goede banen leiden
Ondernemen in de zorg wordt snel geassocieerd met creëren van productiegroei en verwerven van meer marktaandeel. Het gaat echter veel meer om het optimaliseren en vernieuwen van zorgprocessen opdat de kwaliteit/toegevoegde waarde voor de patiënt omhoog gaat en ook de efficiency voor de dokter. Dat is de basis voor een gezonde praktijkvoering op langere termijn.
Het innoveren van de zorg moet primair voortkomen van ondernemende specialisten en vakgroepen. De uitdaging voor het stafbestuur daarbij is hen te stimuleren en te faciliteren. De kunst is het ondernemerschap in goede banen te leiden opdat er een win/win wordt gecreëerd voor de patiënt, de vakgroep én het ziekenhuis. Van belang is dat ondernemende groepen binnen de staf keuzes maken die bijdragen aan een samenhangend multidisciplinair zorgaanbod dat past bij het gewenste profiel van het ziekenhuis.
Het creëren van een gezamenlijke visie en een goede regievoering op de 'bottom up' initiatieven en innovaties vormen de belangrijkste opgave hierin voor MSB-/stafbesturen.
Samenhang, synergie en solidariteit van de medische staf organiseren
De ontwikkelingen met betrekking tot passende zorg, juiste zorg op de juiste plek en dergelijke gaan consequenties hebben voor het ziekenhuis, de medische staf of het MSB als geheel, maar zeker ook voor individuele vakgroepen. De bereidheid en mogelijkheid om mee te werken aan de gewenste zorginnovaties hangt nauw samen met de samenhang en solidariteit binnen de medische staf. Ook de actuele coronapandemie maakt het belang hiervan duidelijk. En, gelukkig, in veel ziekenhuizen heeft deze crisis ook duidelijk gemaakt dat dit mogelijk is, als iedereen oog heeft voor het belang van de patiënt (primair), maar ook voor het belang van vakgroepen en individuele dokters.
Ook hier is het van belang dat MSB-/stafbesturen werken aan een duidelijke en breed gedragen visie op de patiëntenzorg. Maar tevens van belang is het organiseren van faciliteiten en vangnetten om de winst en verlies van de benodigde innovaties en verschuivingen rechtvaardig te verdelen c.q. te dragen als gezamenlijke staf.
Omgaan met de bureaucratie van het ziekenhuis
Het ziekenhuis is over het algemeen niet direct een ondernemend bedrijf. Raden van bestuur, of individuele managers kunnen wel een ondernemende mindset hebben, maar de complexe bureaucratie van het ziekenhuis en diverse groeperingen rondom de raad van bestuur zorgen er nogal eens voor dat innovatie traag verloopt en gefrustreerd wordt. Tegelijkertijd is binnen die ziekenhuisorganisatie veel expertise en capaciteit aanwezig die nodig is om de beoogde innovaties te realiseren. Op zijn minst moet daar ruimte voor zijn en moeten die innovaties binnen de ziekenhuisorganisatie 'geabsorbeerd' worden.
MSB- en stafbesturen hebben een belangrijke mediërende rol tussen voortvarend ondernemende vakgroepen en specialisten, en de ziekenhuisorganisatie. Soms ontstaan vergelijkbare spanningsvelden binnen de medische staf. Niet alle dokters zijn immers even veranderingsgezind.
Aan MSB- en stafbesturen de taak om hier bruggen te slaan. Dat betekent vooral verbinden; informeren, vertalen van behoeften van dokters naar concrete ondersteuning vanuit het ziekenhuis, dokters meenemen in mogelijkheden en beperkingen van de ziekenhuisorganisatie, en eventuele belangentegenstellingen overbruggen.
Omgaan met regiomaatschappen die hun eigen koers varen
Het aantal regionale maatschappen neemt toe. Naarmate deze maatschappen groter en invloedrijker worden, zullen ze een meer eigenstandige koers willen varen ‘losser’ van het ziekenhuis . Dit kan op gespannen voet komen te staan met de ambitie als stafbestuur om te werken aan een samenhangend, multidisciplinair zorgaanbod binnen het ziekenhuis en de zorgketen, zodat de patiënt optimaal wordt bediend. Maar het kan ook zo zijn dat een regiomaatschap juist een bijdrage kan leveren om bepaalde zorg in een regio te behouden. Het is dan van belang dat er tussen ziekenhuizen afstemming is over een regionale visie op de zorg en ieders rol en bijdrage daaraan. Natuurlijk spelen daar ook belangen.
MSB- en stafbesturen zouden daaraan een bijdrage kunnen leveren. Juist omdat zij dicht bij de patiënt(enzorg) en de dokters staan. De uitdaging voor hen is dan ook om goed af te stemmen met de regiomaatschap(pen) en de MSB-/stafbesturen uit de andere betrokken ziekenhuizen.
Opereren binnen de grenzen van je mandaat
Effectief besturen is alleen mogelijk wanneer je als MSB-/stafbestuur kunt leunen op een stevig mandaat van je achterban. Naarmate je meer vertrouwen hebt opgebouwd bij je achterban, hoeft dat mandaat niet altijd expliciet te zijn. Maar het is ook niet vanzelfsprekend aanwezig. Juist als de samenwerking met de raad van bestuur intensief is en voortvarend loopt, dien je extra alert te zijn op de afstemming met de achterban. Ook de raad van bestuur heeft er belang bij dat de medisch bestuurders acteren vanuit mandaat en doet er verstandig aan hen niet te verleiden tot besluiten zonder dat duidelijk is of dit gesteund wordt door de achterban.
De opdracht voor het MSB-/stafbestuur is dus om voortdurend te bewaken dat haar handelen in lijn is met het mandaat dat ze van de leden heeft gekregen.
'Rechts inhalen' voorkomen
In veel ziekenhuizen was het vroeger gebruikelijk dat vakgroepen rechtstreeks zaken deden met de raad van bestuur (RvB). Maar ook vandaag de dag zijn er vakgroepen die de neiging hebben om het stafbestuur (en het MSB) te omzeilen en rechtstreeks zaken te willen doen met de RvB. RvB’s zijn dan niet altijd rolvast en kunnen vanuit daadkracht of een kortetermijnbelang de keuze maken om daarin mee te gaan. Soms realiseren zij zich onvoldoende dat het MSB-stafbestuur hierdoor 'uit positie' wordt gebracht. Op korte termijn kan het aantrekkelijk lijken mee te bewegen en daarmee 'gedoe' uit de weg te gaan. Maar het risico is dat deze handelswijze van betreffende vakgroepen en RvB cultuur blijft of wordt en het MSB-/stafbestuur hiermee niet effectief zijn rol en toegevoegde waarde als bestuurlijk partner van de RvB kan leveren.
Als MSB-/stafbestuur is het daarom van belang om steeds alert te zijn op zorgvuldige en effectieve bestuurlijke lijnen en verhoudingen en het bespreekbaar te maken als dit dreigt af te glijden.
Uitlijnen van het samenspel tussen VMS, MSB en RvB rond kwaliteit en functioneringskwesties
In veel ziekenhuizen is de medische staf sinds 2015 verdeeld in drie gremia: de VMS, het MSB en de VMSD. De domeinen van de VMS en het MSB raken en overlappen elkaar waar het de kwaliteit van zorg en functioneringskwesties van de vrijgevestigde specialisten betreft. De VMS is betrokken vanuit haar statutaire opdracht ten aanzien van het bevorderen en borgen van de kwaliteit van de medisch specialistische zorg. Het MSB is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de medisch specialistische zorg die zij levert conform de samenwerkingsovereenkomt die zij hierover heeft gesloten met het ziekenhuis. En de RvB is eindverantwoordelijk voor de kwaliteit van alle zorg die in het ziekenhuis wordt geleverd. Er is dus een duidelijk gezamenlijk belang om continu te werken aan de kwaliteit van dokters en vakgroepen en de kwaliteit van zorg die ze leveren te bewaken. Om dit effectief te doen en elkaar niet voor de voeten te lopen dan wel lacunes te laten vallen, is een goede afstemming van rollen en taken van groot belang. Zeker in het geval er zich daadwerkelijk incidenten of problemen voordoen, moet sprake zijn van een vlekkeloze samenwerking.
MSB- en stafbestuur zullen in onderlinge afstemming, en in afstemming met de raad van bestuur, moeten zorgdragen voor een goed functionerend systeem van zowel preventieve als correctieve instrumenten en procedures die structureel de kwaliteit van het functioneren van individuele medisch specialisten en vakgroepen waarborgen, en zorgdragen voor een goede samenwerking van de genoemde partijen.
Wilt u met ons in gesprek over deze of andere uitdagingen van het MSB-/stafbestuur, neem dan contact op met Hemmo Huijsmans, Robert Paquay of Frans Spijkers.
Gerelateerde links
Hemmo Huijsmans
Robert Paquay
Frans Spijkers